Ochrona prawna sędziów piłkarskich w prawie karnym i cywilnym
W ostatnim czasie w mediach pojawiło się wiele relacji sędziów piłkarskich dotyczących agresywnych zachowań pod ich adresem ze strony zawodników, działaczy piłkarskich oraz kibiców. Problem ten narasta w Polsce, a sędziowie piłkarscy coraz częściej obawiają się nie tylko o swoje zdrowie, ale również życie.
Opisywane w mediach przypadki dotyczą najczęściej ataków słownych na sędziów, ale niestety coraz częściej zdarzają się również przypadki ataków fizycznych, w tym przypadki pobić sędziów piłkarskich, jak i również gróźb pozbawienia życia. W zależności od konkretnego przypadku możemy mówić o odpowiedzialności karnej sprawcy za takie działania, jak i również o odpowiedzialności cywilnej.
Odpowiedzialność karna sprawcy przestępstwa
Jeśli chodzi o agresję fizyczną w stosunku do sędziów, to czyny takie mogą być przykładowo zakwalifikowane przez przepisy karne jako następujące przestępstwa:
a) w przypadku uderzenia lub naruszenia nietykalności cielesnej sędziego – art. 217 § 1 Kodeksu karnego – „kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.”
b) w przypadku pobicia sędziego – art. 158 Kodeksu karnego – „kto bierze udział w bójce lub pobiciu, w którym naraża się człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienie skutku określonego w art. 156 §1 lub w art. 157 §1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3” (art. 158 §1). „Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8” (art. 158 §2). „Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest śmierć człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.” (art. 158 §3)
c) w przypadku pobicia sędziego z użyciem niebezpiecznego przedmiotu np.: noża, kija, pałki itd. – art. 159 Kodeksu karnego – „kto, biorąc udział w bójce lub pobiciu człowieka, używa broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.”
d) w przypadku gróźb pod adresem sędziego lub jego rodziny – art. 190 §1 Kodeksu karnego – „kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”
e) w przypadku długoterminowego nękania sędziego lub członków jego rodziny, również poprzez wpisy internetowe, smsy lub telefonicznie – art. 190a Kodeksu karnego – „kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.” (§ 1). Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek lub inne jej dane osobowe w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej (§ 2).
f) w przypadku próby wymuszenia przemocą lub groźbą na sędzim podjęcia określonej decyzji – art. 191 § 1 Kodeksu karnego – „kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbą bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
g) w przypadku zniesławienia, czyli różnego rodzaju wyzwisk adresowanych do sędziego – art. 212 § 1 Kodeksu karnego – „kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.”
h) w przypadku publicznego znieważenia sędziego – art. 216 § 1. Kodeksu karnego – „kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.”
Procedura wszczęcia postępowania karnego przeciwko sprawcy
Należy pamiętać, że ściganie większości powyższych przestępstw odbywa się tylko i wyłącznie z oskarżenia prywatnego. Oznacza to, że pokrzywdzony sędzia piłkarski musi sam zgłosić sprawę na Policję lub do Prokuratury. Rekomenduje, aby sprawy takie zgłaszać samodzielnie lub za pośrednictwem swojego pełnomocnika prawnego zawsze w formie pisemnej bezpośrednio do Prokuratury właściwej ze względu na miejsce popełnienia czynu. Jeśli czyny takie miały miejsce podczas meczu piłkarskiego to właściwa do złożenia zawiadomienia będzie Prokuratura Rejonowa, która w swojej właściwości miejscowej zajmuje się przestępstwami z obszaru miejscowości, w której odbywał się mecz piłkarski. Do zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa warto od razu załączyć dowody, które potwierdzają wystąpienie danego przestępstwa, a jeśli ich nie mamy to należy wskazać gdzie takie dowody mogą się znajdować. Dowodem w takim postępowaniu karnym może być w zasadzie wszystko np.: dowód z przesłuchania świadków, którzy słyszeli lub widzieli dane przestępstwo, protokół w którym opisano zdarzenie, protokół pomeczowy delegata piłkarskiego, monitoring, nagranie z telefonu, zdjęcia, obdukcja lekarska itd. Jeśli sprawcą czynu jest zawodnik lub działacz piłkarski to z łatwością w zawiadomieniu można wskazać jego dane personalne, natomiast jeśli sprawcą czynu jest kibic to pomocny w ustaleniu jego personaliów może okazać się np.: monitoring, nagranie z telefonu lub zeznania świadków, którzy potrafią go zidentyfikować. Jeśli dokonamy oficjalnego zadomawiania o podejrzeniu popełnienia przestępstwa to na organach ścigania, a więc na Policji i Prokuraturze, a nie na sędzim, będzie ciążył obowiązek ustalenia konkretnego sprawcy przestępstwa.
Następnie, po przeprowadzeniu postępowania przygotowawczego sprawa taka powinna trafić na wokandę sądową i w przypadku udowodnienia popełnienia przestępstwa konkretnej osobie, powinien zapaść wyrok karny skazujący przeciwko sprawcy danego przestępstwa. W postępowaniu karnym sądowym pokrzywdzony sędzia piłkarski może także działać w charakterze oskarżyciela posiłkowego, sam lub za pośrednictwem swojego pełnomocnika prawnego.
Odpowiedzialność cywilna
Należy wskazać, że jeżeli przeciwko sprawcy przestępstwa wydany zostanie wyrok karny skazujący, to dodatkowo dla sędziego piłkarskiego otwiera się bezpośrednia droga do uzyskania od sprawcy odszkodowania oraz zadośćuczynienia pieniężnego w postępowaniu cywilnym. W takim wypadku, sąd cywilny nie będzie badał już na nowo całej sprawy, ale przyjmie ustalenia ze sprawy karnej i zasądzi na rzecz sędziego piłkarskiego odpowiednią kwotę tytułem odszkodowania oraz zadośćuczynienia. Zgodnie bowiem z art. 11 zd. 1 Kodeksu postępowania cywilnego – „Ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym.”
Należy pamiętać, że np.: wyzwiska pod adresem sędziego piłkarskiego stanowić mogą również naruszenie jego dóbr osobistych. Zgodnie z art. 23 Kodeksu cywilnego – dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Zgodnie z art. 24 § 1 Kodeksu cywilnego – ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
Oczywiste jest, że każdy przypadek agresji pod adresem sędziego piłkarskiego jest inny i należy odrębnie go badać pod kątem prawnym. Niezależnie od opisanych powyżej przypadków, w sytuacji kiedy sprawcami takich przestępstw są działacze piłkarscy, trenerzy lub zawodnicy to dodatkowo czyny takie stanowią naruszenia dyscyplinarne i powinny być zgłoszone również do rzeczników dyscyplinarnych związku piłkarskiego.
Zachęcam sędziów piłkarskich do aktywnego składania zawiadomień do Prokuratur o podejrzeniu popełnienia przestępstw, a także do składania pozwów cywilnych o odszkodowania i zadośćuczynienie, bowiem zarówno prawo karne, jak i prawo cywilne daje szereg możliwości ochrony ich praw.
